Plasma van genezen coronapatienten: de snelste en beste remedie om ouderen van de intensive care af te houden?

Ouderen hebben slechtere afweer tegen infecties dan jongeren

Het is nu vier maanden geleden dat de eerste slachtoffers vielen van het coronavirus in Wuhan. Het virus heeft de hele wereld in zijn greep en de meeste slachtoffers zijn ouderen, die vaak al lijden aan ouderdomskwalen. Hoe ouder je wordt hoe slechter je afweersysteem in staat is om weerstand te bieden aan infecties. Een vaccin moet er voor zorgen dat de coronavirus infectie niet terug kan komen en het leven van alledag zonder de anderhalve meter samenleving kan worden opgepakt. Een vaccin zorgt ervoor dat je zonder een infectie te hebben doorgemaakt toch afweer hebt tegen een nieuwe infectie met het coronavirus, maar als dat vaccin niet goed werkt bij ouderen zoals bij griep, wat dan?

Ouderen zouden baat kunnen hebben bij toedienen van antistoffen tegen SARS-COV-2

Daar is een oplossing voor. Vaccins wekken antistoffen op die het virus uitschakelen zodra het je luchtwegen binnenkomt. Maar als het vaccin er nog niet is of niet goed werkt, dan kun je die antistoffen ook iemand toedienen. Antistoffen circuleren in het bloed. Bloed bestaat uit cellen die zwemmen in een eiwitrijke vloeistof. In deze vloeistof, die plasma heet, zitten die antistoffen. Antistoffen worden door zogeheten B cellen gemaakt nadat je een infectie hebt doorgemaakt, blijven langdurig circuleren en als er maar genoeg van in je bloed zitten dan beschermen die antistoffen je tegen een nieuwe infectie met hetzelfde virus dat je soms jaren eerder trof. Je afweersysteem heeft een goed geheugen, deze geheugenfunctie maakt dat je zogezegd immuun bent voor de aanvallen van het betreffende virus. Deze afweer is zeer specifiek en zeer effectief.

Antistoffen werken binnen uren na toediening, vaccins pas na dagen

Het geven van antistoffen heet “ passieve immunisatie” tegenover vaccineren dat ‘actieve immunisatie’ heet. Passieve immunisatie is voorlopig de beste oplossing voor ouderen met een verzwakkend afweersysteem. De beste behandeling met antistoffen is als je gebruik kan maken van zogeheten monoclonale antistoffen, die altijd hetzelfde zijn en daarmee altijd even effectief. Daarnaast hebben monoclonale antistoffen het voordeel dat je ze kan kweken in een vat en daarmee in principe een voorraad kan maken die voor de hele wereld genoeg is. Zulke beschermende antistoffen tegen het SARS-CoV-2 virus zijn inmiddels in vele labs over de hele wereld ontdekt, maar voordat die zijn opgekweekt en in mensen kunnen worden getest neemt zeker een jaar. Na passieve immunisatie heb je weerstand tegen het virus binnen uren, bij actieve immunisatie met een vaccin duurt dat dagen.

Nederland start twee onderzoeken met plasma therapie

Er zijn in Nederland twee initiatieven om antistoffen toe te dienen bij patienten die een ernstige SARS-CoV-2 infectie doormaken. Het Rotterdamse onderzoek betreft 426 patienten, het Leidse 400, de beide onderzoeken zijn vergelijkbaar en hopelijk versterken ze elkaar zodat we erop kunnen varen. In beide onderzoeken worden de antistoffen als plasma toegediend. Hierbij wordt bloed afgenomen van mensen die een SARS-CoV-2 infectie hebben doorgemaakt en gekeken of ze voldoende antistoffen tegen het virus hebben. Ik neem aan dat er van te voren gekeken is of er voldoende antistoffen in dat plasma zitten om te kunnen voorspellen of die antistoffen bescherming zullen bieden. Het is met name van groot belang te testen of er voldoende antistoffen die het virus in een reageerbuis uitschakelen, neutraliserende antistoffen genaamd, in het plasma zitten. In het Rotterdamse onderzoek krijgt de helft de gewone zorg en de andere helft daarbovenop 250 milliliter van dit plasma. Het gaat om zowel patienten die al op de IC zijn opgenomen als om mensen die wel in het ziekenhuis zijn opgenomen maar waarvan de ziekte meevalt. Er wordt dus naar twee effecten gekeken: of IC opname kan worden voorkomen en of behandeling op de IC leidt tot versneld ontslag van de IC. kernpunt blijft voor mij of er in al die verschillende plasmas die voor behandeling gebruikt worden genoeg neutraliserende antistoffen zitten.

De voorgeschiedenis van plasma therapie voor COVID-19

De beste studie tot nu toe was ook meteen de eerste: in Wuhan, waar de epidemie begon. Dat is niet zo gek, want plasma therapie werd al toegepast bij de Spaanse griep in 1918 en een mazelen uitbraak in de jaren 20. Ook daarna is plasma therapie bij SARS en Ebola toegepast en hoewel al die studies klein waren, lijkt de therapie sterfte te voorkomen en de ziekte minder ernstig doen verlopen. Die eerste studie van Kai Duan gebruikte plasmas met een hoge hoeveelheid antistoffen die in staat waren om het virus te blokkeren, zogeheten virus neutraliserende antistoffen. Elke van de 10 onderzochte patienten verbeterde kort na infusie met 200 milliliter plasma. Uit de twee vervolgstudies in China en Korea leken ook de infusie met minder neutraliserende antistoffen goed te werken. Uit de Rotterdamse studie zal echt moeten blijken hoe veel effect plasma therapie bij COVID-19 heeft. Plasma therapie heeft als nadeel zelfs in grote studies, dat elk plasma anders is, er zitten antistoffen tegen celdelen in, antistoffen tegen andere virussen en bacterieen en eiwitten van verschillende soort en maat.

Ook zal de hoeveelheid en de soort van de antistoffen tegen SARS-CoV-2 verschillen. We weten uit onderzoek bij griep en SARS dat bescherming tegen het virus door verschillende soorten antistoffen kan worden bewerkstelligd. Dus zelfs als het plasma is getest op neutraliserende antistoffen, dan kan nog de uitkomst moeilijk te interpreteren zijn. Mijn kijk daarop is, dat als de Rotterdamse proef negatief uitvalt dan zegt dat weinig, maar als dat positief uitvalt dan geeft dat hoop, zeker als het Leidse onderzoek de Rotterdamse resultaten bevestigt.

Mijn hoop is gevestigd op een Nederlands hyperimmuun globuline tegen COVID-19

Ik was vooral heel blij verrast te lezen dat tegelijkertijd Sanquin Plasma Products de procedure heeft opgestart om uit die plasmas van genezen patienten antistoffen te zuiveren en daarmee een zogeheten hyperimmuun globuline te maken dat aan veel grotere groepen patienten kan worden toegediend, zeker aan alle echt zieke COVID-19 patienten. Het kan voor risicogroepen zoals ouderen preventief gegeven worden, zoals dat vroeger gebeurde tegen hepatitis A voordat je op vakantie ging en nu nog bij een acute uitbraak. Om zeker te weten hoe effectief dit hyperimmuun globuline product daadwerkelijk is, zou ik het altijd testen op de beschermende werking in een diermodel omdat zelfs een grote hoeveelheid antistoffen die in een reageerbuis het virus neutraliseren geen goede indruk hoeven te geven over de werkelijk beschermende werking. Het kunnen geven van plasma therapie of beter nog hyperimmuun globuline zodra iemand bij het ziekenhuis aankomt zou wel eens heel wat mensen een bezoek aan de IC kunnen besparen.