28 maart 2020

De ene corona-test is de andere niet en niet iedere corona-test dient hetzelfde doel

Author picture

5 min. read

De directeur van het RIVM, Jaap van Dissel toont bij elke hoorzitting van de Tweede Kamer de pyramide van de infectie. Ik vind zelf de vergelijking met de ijsberg beter: wat is er boven water en wat eronder? Boven water zijn de ernstige zieken, die in het ziekenhuis moeten worden opgenomen en op de intensive care terecht komen. Het topje van de ijsberg. Er zijn op dit moment (27 maart) 8603 patienten met klachten en een acute corona-infectie bij het RIVM gemeld. Er zijn 546 mensen aan het virus bezweken, het merendeel 80-plus.

 

Het topje van de ijsberg

Op dit moment liggen er 873 coronapatienten op de Intensive Care, voor meer dan 80% mensen met overgewicht volgens de intensivisten. In een dag zijn er 112 bijgekomen en er zijn maar 925 IC bedden momenteel beschikbaar. Dat belooft niet veel goeds voor morgen. Om vast te stellen of ze corona virus infectie hebben wordt een neus of keelslijmvlies uitstrijkje met een soort wattenstokje gemaakt en dat wordt gebruikt om het virus aan te tonen. Vroeger gebeurde dat door het virus te kweken op cellen en daadwerkelijk het infectieuze virus zichtbaar te maken. Het virus verraadde zich door de cellen dood te maken. De uitslag van zo’n kweek kon wel een week op zich laten wachten. Sinds de jaren 70 kan het virus RNA direct worden aangetoond, daardoor toon je de aanwezigheid van virus wel aan maar niet of het virus nog infectieus is, hoewel je dat wel mag aannemen. Uit een recent onderzoek van een Chinese onderzoeksgroep blijkt dat de keuze om het virus aan te tonen in de neus-keelholte voor het vaststellen van een acute infectie (de eerste twee weken na het hoesten en de koorts), zonder meer het beste is.

 

90% van de coronapatienten met ziekteverschijnselen hebben virus in de neuskeelholte in de eerste week

Percentage positieve testen per dag na symptomen
Percentage positieve testen per dag na symptomen

Bij meer dan 90% van de patienten is het virus RNA aan te tonen met een techniek die de PCR of Polymerase Chain Reaction heet en geautomatiseerd wordt uitgevoerd. Na drie weken is de PCR nog maar positief bij 75% van de patienten en na vier weken is dat nog maar bij 50% van de patienten het geval. Er lijkt wereldwijd een tekort te ontstaan aan goede wattenstaafjes, buffers voor de extractie van het RNA en in de nabije toekomst waarschijnlijk ook van het enzyme Taq polymerase dat voor de PCR test onontbeerlijk is. Het virus RNA kan, zo blijkt uit onderzoek van vele groepen net zo goed in spuug aangetoond worden en dan heb je geen wattenstaafje nodig. Er zijn ook goede alternatieven voor de PCR om virus RNA aan te tonen, die andere enzymen gebruiken, zoals de NASBA techniek, maar wel even duur zijn in randapparatuur en reagentia.

 

Er moet zo snel mogelijk een SARS-CoV-2 antigeen test voor speeksel komen

Wat het meeste nodig is, is een zogeheten antigeen test, die eiwitten van het virus aantoont. Verschillende universitaire groepen en bedrijven werken hieraan en het is te verwachten, dat die test eind van het jaar klaar is. Antistof testen die zowel IgM en IgG antistoffen in bloed kunnen aantonen, zijn in de eerste week na de ziekteverschijnselen bij bijna niemand positief. IgM antistoffen tonen een recente infectie aan, die korter dan een maand geleden heeft plaatsgehad, IgG antistoffen (zonder IgM of Antigeen) een doorgemaakte infectie die langer dan anderhalve maand geleden heeft plaats gehad. De antigeen test wordt op speeksel of een wangslijmvlies uitstrijkje uitgevoerd en toont de eiwitten van het virus aan en niet het RNA. In 1984-1986 hebben we zo’n antigeen test voor het AIDS virus ontwikkeld als voorloper van de latere virus load test die wel het RNA van het virus aantoonde en ook gevoeliger was, maar de HIV antigeen test was minstens een factor 10 goedkoper en kon met dezelfde apparatuur als antistoffen gemeten. Datzelfde geldt voor de toekomstige SARS-CoV-2 antigeen test. En de HIV antigeen test was goed genoeg om het risiko op ziekte in te schatten, hoe meer antigeen werd aangetoond hoe eerder iemand AIDS verschijnselen vertoonde.

 

Beloop van SARS-CoV-2 infectie en de virologie
Beloop van SARS-CoV-2 infectie en de virologie

Waarom we naast een test voor virus in spuug ook een antistof test voor bloed nodig hebben

Op een dag moeten de maatregelen die nu genomen zijn weer langzaam worden afgebouwd om de economie op gang te brengen. De vraag is op grond van wat? Er moeten geen onopgespoorde acute infecties meer zijn, recente infectie ( liefst zonder virus in de keel, maar met IgM en/of IgG antistoffen) en doorgemaakte infecties liefst volop. De centrale vraag is of het hebben van IgG antistoffen of zelfs antistoffen die het virus belemmeren cellen binnen te dringen je vrijwaren van een re-infectie? En als dat al zo is hoe veel van die antistoffen je dan wel in je bloed moet hebben. Veel onderzoek wijst erop dat mensen die weinig antistoffen maken sneller van het virus afkomen dan mensen met veel antistoffen. Ook lijken mensen met een sterke antistof reactie zieker te zijn. Dit wijst erop wat voor antistoffen je maakt in reactie op de infectie een belangrijke rol speelt. Mijn hoop is dat antistoffen tegen de kroon zelf beschermen en die tegen andere delen van het virus niet, maar we zullen zien.

 

Alleen een grootschalig serologisch onderzoek kan ons behoeden voor de nasleep van deze pandemie en voor alle volgende

Mijn voorstel is om binnen twee tot drie maanden, als een miljoen mensen uit alle leeftijdsgroepen, misschien wel 5 miljoen, serologisch te testen eerst op IgM en IgG en misschien IgA antistoffen en daaraan een aantal risiko factoren te koppelen. En liefst testen die verschillende soorten antistoffen kunnen onderscheiden, zoals IgA dat vooral in speeksel is te vinden, antistoffen die tegen de kroon van het virus zijn gericht vs antistoffen tegen rest van het virus.

En daar is een groot centraal lab voor nodig, een gerobotiseerde manier om monsters op te slaan en te administreren en terug te vinden, een manier om snel miljoenen monsters te testen en te analyseren, een manier om snel bloed te verzamelen en een manier om de privacy te bewaken en om iederen zijn eigen data in handen te geven en ook de huisartsen. Dit laboratorium zou ook uitslagen van sneltesten, die bij de huisarts gedaan worden kunnen bevestigen, en dat kan op dit moment nog niet.

Dit centraal laboratorium zou jaar in jaar uit niet alleen SARS-CoV-2 testen moeten doen, maar op alle micro-organismen moeten testen, die ook als het een compleet ander luchtwegvirus is, dat ons bedreigt, vroeg worden opgespoord. En als we niet de hele bevolking kunnen of willen testen, maar 1- 5 miljoen zoals in Engeland bij de UK Biobank dan stel ik voor de beste epidemiologen en demografen van het land met ervaring in het bestuderen van ongeselecteerde cohort populaties die keuzes te laten maken.

Over Jaap Goudsmit

Jaap Goudsmit is arts en viroloog verbonden aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health en wetenschappelijk directeur van het Human Vaccines Project, een NGO die onze afweer tegen ziekte probeert te doorgronden zodat er sneller en betere vaccins kunnen worden gemaakt.

Jaap Goudsmit