25 maart 2020

Waarom doen we het Nationaal Uitbraak-onderzoek (NU) niet met zijn allen zelf? De technologie is er en de logistiek ook

Author picture

5 min. read

De regering probeert met man en macht de ouderen voor het coronavirus te behoeden en ze doet dat met gezag en rust. De horeca is dicht, er zijn geen voetbalwedstrijden meer, geen concerten en geen festivals. Er vliegen geen vliegtuigen meer, er rijden alleen nog lege bussen en treinen door het land. De scholen zijn dicht en er is geen landelijk eindexamen dit jaar. Meer kan je bijna niet doen. De Nederlandse bevolking ziet duidelijk de noodzaak van de maatregelen in en volgt voor het merendeel trouw de richtlijnen van de overheid. Er is amper een auto op de weg en gefietst wordt er nauwelijks. We wassen onze handen en houden anderhalve meter afstand van elkaar. En op een keer, als de epidemie in ons land over is , gaan al deze maatregelen langzaam maar zeker teruggedraaid worden en dan moeten we klaar zijn om elke nieuwe infectie op te sporen en de geinfecteerden te isoleren totdat het vaccin er is.

Het RIVM en in haar kielzog iedereen in de zorg doet er alles aan om iedere Nederlander die ziek wordt van het corona virus en zorg nodig heeft, die ook te geven. Door de ervaringen met de AIDS epidemie zijn wiskundige modellen geperfectioneerd om het beloop van epidemieen en het effect van verschillende maatregelen daarop perfect in kaart te brengen, mits je natuurlijk de data over de verspreiding van de infectie hebt. Het RIVM heeft alle kennis en kunde in huis en klaar om scenario’s op basis van wiskundige modellen voor te stellen. Maar iedereen onderschat een epidemie in het begin en diegenen die waarschuwen worden afgedaan als doemdenkers. Al vroeg werd besloten om de maatregelen af te stemmen op het aantal ernstig zieken door het coronavirus en op de toename van het aantal gestorvenen aan COVID-19. Het eerste bedreigt de ziekenhuiscapaciteit, het tweede geeft een beeld wat er zich thuis afspeelt. Daar lag duidelijk de prioriteit en dat is terecht. Alle virologen en medisch microbiologen van het land hebben alles uit hun handen laten vallen om de COVID-19 crisis het hoofd te bieden en ook dat is terecht. Niemand heeft ooit zo’n massale infectiegolf meegemaakt. De inzet in ongelofelijk en alleen maar te prijzen.

De overheid doet alles wat ze kan en iedereen staat in de startblokken om een steentje bij te dragen. En wij kunnen met zijn allen meer dan we denken. De medische wetenschap is de laatste 5 jaar enorm veranderd. Vroeger werd het verwerven van medisch wetenschappelijke kennis overgelaten aan universiteiten, onderzoeksinstellingen, biotech bedrijven en biofarmaceutische bedrijven, maar de mensen die onderzocht werden, werden niet geacht mee te doen aan het onderzoek. Dat kon toen ook nog niet, de techniek en de logistiek was er gewoon nog niet. Maar nu wel en daaruit is de zogeheten “burgerwetenschap” ontstaan , een samenwerking tussen burgers en professionele wetenschappers. De voorhoede daarvan is het erfelijkheidsonderzoek en het DNA onderzoek naar je afkomst, je welzijn en gezondheid. Dit soort bevolkingsonderzoek wordt gedaan onder miljoenen mensen tegelijk, terwijl we vroeger al blij waren als we duizend mensen onderzochten. Ieder van ons kan aan zulk onderzoek meedoen en door zelf over zijn of haar gegevens te beschikken ben jezelf ook onderzoeker geworden . Nu is het moment om dat model te volgen om te weten te komen wie er in Nederland een coronavirus infectie hebben dan wel recent hebben doorgemaakt en dat onderzoek om de maand of drie maanden te herhalen.

Om te weten waar het coronavirus heen gaat, waar het in de zomer blijft, of het terug komt , hoeveel mensen er immuun zijn en of een vaccine werkt, moet je een makkelijk testsysteem hebben en een uitbraak-infrastructuur. Daarbij moet je zelf thuis het materiaal kunnen verzamelen, het op de post kunnen doen,een geautomatiseerd en gerobotiseerd lab moet centraal de testen doen, de resultaten moeten op kwaliteit gecontroleerd en naar jezelf en naar je huisarts gestuurd. En je data met iedereen in het systeem kunnen vergelijken. Zo’n uitbraak-infrastruktuur was er in Nederland niet op tijd en een systeem om een speeksel of vingerprik test op grote schaal thuis uit te voeren ook niet.

Het Nederlandse Uitbraakonderzoek

Mijn voorstel is om het NU onderzoek, het Nederlandse Uitbraakonderzoek, ook echt nu te starten. Hoe moet dat onderzoek er uit zien? Voor dat onderzoek staat een studie model, waar ik nauw bij betrokken ben en die in de Amerikaanse stad Seattle wordt gedaan gesteund door de Bill en Melinda Gates Foundation. Deze studie heeft voor griep al laten zien dat thuis zelf een wattenstaafje met een uitstrijksel van je wangslijmvlies op te sturen eenvoudig geinfecteerden kan opsporen en exact laat zien hoe griep over de stad verspreidt. Deze zelfde combinatie van thuis materiaal afnemen en op te sturen naar een testlab wordt nu gebruikt om alle veroorzakers van luchtweg infecties direct op te sporen. Naast griep en het RSV virus, die net als SARS-CoV-2 vooral ouderen zwaar treft, wordt getest op vrijwel alle andere virussen die luchtweginfecties kunnen veroorzaken zoals: parainfluenzavirus, alle andere coronavirussen, rhino en adenovirussen, mazelen, bof, metapneumovirus en andere virussen die in speeksel zijn aan te tonen. Diezelfde combinatie van thuis zelf materiaal afnemen en centraal testen willen we hier ook gebruiken. Binnen een paar dagen krijg je via je telefoon de uitslag. Amazon zorgt voor de bezorging en ophalen van de kits, maar dat kan ook per post. Via internet of een app kun je je voor het onderzoek opgeven, je resultaten bekijken en je huisarts raadplegen en inlichten.

Het idee is om deze NU studie in verschillende fases op te schalen van eerst het testen van 100 mensen, dan 1.000, dan 10.000 en uiteindelijk 100.000 per provincie.
Het idee is om deze NU studie in verschillende fases op te schalen van eerst het testen van 100 mensen, dan 1.000, dan 10.000 en uiteindelijk 100.000 per provincie.

Testen van 100 mensen, dan 1.000 en uiteindelijk 100.000

Fransje, mijn vrouw en hoogleraar van het Amsterdamse Universitair Centrum en ik zijn al een jaar bezig als burgers aan de keukentafel met het uittesten van testen voor het analyseren van DNA uit speeksel of wangslijmvlies cellen en met viraal RNA gaat dat even makkelijk zo blijkt uit het Seattle onderzoek. Wij hebben zeven DNA-thuistesten vergeleken, die verschillende manieren gebruiken om je eigen speeksel of zelfs bloed met een vingerprikje te testen. Dat gaat zonder problemen en de resultaten bleken heel betrouwbaar. Hoe betrouwbaar bleek recentelijk uit een onderzoek naar slapeloosheid van een collega van de VU, Danielle Posthuma, die DNA van 1,3 miljoen mensen onderzocht, waarvan bijna een miljoen DNAs afkomstig waren van een speekseltestje dat thuis was afgenomen en door een bedrijf was getest. Het idee is om deze NU studie in verschillende fases op te schalen van eerst het testen van 100 mensen, dan 1000, dan 10.000 en uiteindelijk 100.000 per provincie. Omdat je niet weet welk virus of virus familie de volgende epidemie zal veroorzaken, is het van belang op een grote groep virussen testen. Deze virustesten zijn alleen goed om acute infecties, -infecties die je op dat moment hebt-, en je besmettelijkheid aan te tonen. Tegelijk moeten ook antistoffen getest op speeksel tegen zoveel mogelijk virussen die een uitbraak zouden kunnen veroorzaken. Deze techniek is vaak nog vrij ongevoelig, maar dan is er een tweede test als alternatief, die we ook al thuis hebben uitgeprobeerd op een minuscuul beetje bloed uit een vingerprikje. Dit onderzoek en de daarvoor benodigde infrastruktuur zou idealiter nog voor het begin van het einde van de epidemie moeten worden opgezet. En dan voorgoed draaiende gehouden om iedere volgende epidemie voor te zijn.

Over Jaap Goudsmit

Jaap Goudsmit is arts en viroloog verbonden aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health en wetenschappelijk directeur van het Human Vaccines Project, een NGO die onze afweer tegen ziekte probeert te doorgronden zodat er sneller en betere vaccins kunnen worden gemaakt.

Jaap Goudsmit