23 maart 2020

Het coronavirus verspreidt zich het snelst via clusters van gelijktijdige overdracht: daarom is het zo erg dat er in ons land zo weinig getest wordt

Author picture

5 min. read

Ik kwam afgelopen vrijdag de 13de maart vanuit Boston naar Nederland terug met een leeg vliegtuig op drie mensen na. Dit had ik eerder gezien. Dat was bijna 20 jaar geleden kort na de ochtend van 9/11 in 2001 toen ik vanuit het raam op de 27ste verdieping van het kantoor van het International AIDS Vaccine Initiative met eigen ogen het tweede vliegtuig zich in de Twin Towers zag boren. De week daarna waren de straten van Manhattan net zo leeg en verlaten als nu. Je voelde je ook net als nu, onzeker over wat er ons wel niet allemaal te wachten stond, als zoiets kon gebeuren. Het corona virus sloeg net als de twee vliegtuigen in als een bom, we konden onze ogen niet geloven.

Een virus kan niet praten

De coronavirus pandemie maakt je misschien nog wel onzekerder dan de aanslag op de Twin Towers, die nog tenminste door mensen was gepleegd. Dit virus lijkt zijn eigen gang te gaan; een virus kan niet praten, het vertelt je niet wat het gaat doen. Je kan een virus niet zien en wat nog veel erger is, als het iemand heeft besmet merk je dat pas na een week of zo. Je kan een besmette persoon die nauwelijks last heeft van het virus niet ontlopen en dat is nog erger bij deze virussen dan bij een virus als het AIDS virus. Daar wist je tenminste van dat als je geen seks had, geen vervuilde naalden gebruikte voor je drugs of geen besmet bloed kreeg, je de infectie kon oplopen. Maar het coronavirus krijg je via druppeltjes, die je in je gezicht krijgt gehoest door toevallige voorbijgangers. Dit virus lijkt geen achilleshiel te hebben, bijna onoverwinnelijk te zijn, maar is dat wel zo?

De vismarkt in Wuhan wordt gezien als het epicentrum van de virusuitbraak
De vismarkt in Wuhan wordt gezien als het epicentrum van de virusuitbraak AFP

Dit SARS-CoV-2 virus, dat COVID-19 veroorzaakt, infecteert niet iedereen. Om besmet te worden moet je wel iets ‘gevaarlijks’ doen. Het gaat mij hierbij niet om waar het allemaal mee begonnen is: de vismarkt in Wuhan. Het is duidelijk dat deze pandemie niet was ontstaan als ze op die markt geen exotische dieren verkochten die vol zitten met voor de mens gevaarlijke coronavirussen. In de chineze eetcultuur worden deze ‘wilde ‘dieren als een delicatesse beschouwd, ze worden levend verkocht en thuis geslacht. Het is echter wel een illusie te denken dat als dat niet was gebeurd dat dan de hele pandemie was voorkomen. De dierenwereld is overal om ons heen, AIDS ontstond door het eten van apen in Afrika, de West Nijl virus epidemie door trekvogels uit Israel en het griepvirus komt van vogels en varkens in het zuiden van China. Virussen duiken onder in de dierenwereld zonder dat die dieren er ook maar enige last van hebben en als wij ze maar dicht genoeg op de huid zitten, springen ze op een dag op ons over met alle gevolgen van dien.

Clusters

Toen het coronavirus eenmaal onder de mensen was en het zich verspreidde van mens op mens, bleek het niet als een wolk gif over ons heen te komen. Het bleek zich in zogeheten “clusters” voor te doen. Het merendeel van de mensen, die met het virus besmet zijn, besmetten niemand anders, maar een kleine groep besmette individuen zorgen ervoor dat het virus steeds meer mensen treft. In elk land lijkt dit het geval te zijn. Bij ons nam de epidemie pas onrustbarende vormen aan na het carnaval in Brabant, in Frankrijk in de streek rond Mulhouse na een retraite van een evangelistische kerkgemeenschap van een week waar 2000 mensen bijeen waren. Dit cluster patroon werd in de weken voordat Europa werd getroffen, al gezien in Japan, Zuid Korea en Singapore. In Japan werden vijftien clusterinfecties gevonden, waarbij gelijktijdig een groot aantal mensen besmet raakten; het betrof vooral muziek-clubs en -bars, een nieuwjaarsfeestje,en fitnessclubs. In Zuid-Korea betrof het honderden infecties in de stad Daegu twee uur ten zuiden van de hoofdstad Seoul, die een bejaarde vrouw veroorzaakte tijdens een massale kerkdienst van de Shincheonji Kerk van Jesus.

Maar het duidelijkste geval van cluster verspreiding deed zich voor in Singapore. Het betrof twee clusters van infecties bij religieuze bewegingen: de ene bij de “Grace Assembly of God “en de andere bij de “Life Church and Missions Singapore”. Door het achterhalen van contacten werd al snel vermoed dat die twee met elkaar te maken hadden. Van een echtpaar werd gedacht dat ze het virus van de ene cluster naar de andere hadden overgebracht, maar geen van beiden hadden ook maar op enig moment symptomen van de coronavirus infectie vertoond. Beiden waren al virus negatief op het moment dat het echtpaar werd achterhaald. Onderzoekers van de Nationale Universiteit van Singapore gebruikten vervolgens een antistof test in plaats van de gebruikelijke virus test om het verband tussen beide clusters aan te tonen.

De antistof test was bij het echtpaar positief en daarmee werd hoogst waarschijnlijk dat zij het virus van de ene kerkgemeenschap naar de andere hadden overgebracht. De virus test toont virus in de keel aan en bevestigt daarmee niet alleen dat de symptomen die de persoon vertoont door het virus worden veroorzaakt, maar ook dat die persoon op dat moment besmettelijk is. De antistof test toont antistoffen tegen het virus in het bloed aan, die alleen aangeven of iemand recentelijk een infectie heeft doorgemaakt en geeft geen uitsluitsel of die persoon nog besmettelijk is. De virus test is maar kort positief, -van een paar dagen voor symptomen tot maximaal drie weken daarna, de antistof test wordt positief ongeveer een week na symptomen, maar blijft daarna maanden tot jaren positief.


ANP

Af gaan op het aantal sterfgevallen en het aantal ernstig zieken

In Nederland is blijkbaar besloten zich op de virus test te concentreren en de antistof test niet of later te ontwikkelen of in te kopen. Daarmee is voorrang gegeven aan het diagnosticeren van symptomatische infectie en minder op het volgen van de infectie van de ene groep naar de andere. In Azie zijn die test ontwikkelingen hand-in-hand gegaan. Dit testbeleid, nog afgezien van het feit dat er ook van de virus test te weinig zijn, is er de oorzaak van dat we nu niet weten of een bepaald beleid dat weken geleden is ingezet, effect heeft op de verspreiding van de infectie en we moeten afgaan op het aantal sterfgevallen en het aantal ernstig zieken, die wel getest worden. En dat op haar beurt is er de oorzaak van dat we steeds achter de feiten aanlopen. De feiten kunnen we alleen kennen als we op grote schaal en week na week antistof testen doen en de verspreiding voor onze eigen ogen zien gebeuren. Alleen dan weten we of we parken moeten sluiten, of afstand houden zin heeft gehad, wie de infectie verspreiden en waar.

Over Jaap Goudsmit

Jaap Goudsmit is arts en viroloog verbonden aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health en wetenschappelijk directeur van het Human Vaccines Project, een NGO die onze afweer tegen ziekte probeert te doorgronden zodat er sneller en betere vaccins kunnen worden gemaakt.

Jaap Goudsmit